|
|
|
|
| |
|
De Stem: Baren, Gapen en Dunham
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
We spreken, we zingen... voor ons volkomen normaal. En toch is
spreken en zingen, goed be-schouwd, de secundaire functie
van de larynx of het strottenhoofd, het mechanisme waarmee
politici, dominees, zangers en voetbal-supporters onze oren
folteren of strelen. Het strottenhoofd is een orgaan waarin
een subtiel bouw-werk van spieren, pezen, botten, kraakbeen
en zenuwen samenwerkt om door middel van de ademstroom |
|
| |
|
geluid te maken. De oorspronkelijke, primitieve en dus
primaire functie van de larynx is het vermogen om de in het
strottenhoofd aanwezige stemplooien (ook wel stembanden
genoemd) te sluiten om te kunnen persen, zoals dat
bijvoorbeeld gebeurt bij het baren van een kind. Of, zoals
we vaak ongemerkt doen, bij het ontlasten en bij zwaar
tillen. Maar ook bij primaire functies als het hoesten en
gapen speelt het strottenhoofd een rol.
Ella Fitzgerald
Het opmerkelijke is dat er bij al deze elementaire
handelingen geluid gepro-duceerd wordt. Nog een stapje
verder en je kunt stellen dat eigenlijk bij elke uiting van
emotionele aard een geluidje wordt gemaakt, denk aan pijn,
ver-bazing en orgasme. Het bijzondere is dat al deze min of
meer emotionele uitingen over het algemeen in klinkerklanken
zijn. En er is veel voor te zeggen om hierin ook de
oorsprong van het zingen te zien. Het zingen is immers ook
een 'klinker-aangelegenheid'? Zangers zoeken naar de
mooiste, rondste en volste klinkerklank. Ze werken vele
jaren nauwgezet aan de juiste resonantie van hun
a-e-i-o-u-klanken. De medeklinkers daarentegen, bestaan uit
geluiden die door lippen, tong en verhemelte worden
geproduceerd en het stemgeluid speelt hier geen of een
bescheiden rol. Over het gebruik van klinkers en
medeklinkers zijn zwaarwichtige werken geschreven, maar het
is wellicht nergens te vinden dat twee groten zangers uit de
lichte muziek op twee geheel verschillende manieren hun
repertoire interpreteerden. De onvergelijkelijke Ella
Fitzgerald zong alle klinkers van haar teksten mooi lang en
rond. Frank Sinatra echter, de meester-interpretator, was
wellicht de enige zanger die het klaarspeelde om op unieke
en markante wijze met korte klinkers en nota bene ook met
lange medeklinkers menige song de ultieme uitvoering te
geven! ('It would bore me terriffffic'ly too...
¹)!
Over markant zingen gesproken. In onze West-Europese cultuur
zijn we vertrouwd met het traditionele zingen. Popmuziek,
musical en in mindere mate opera, klinken ons bekend in de
oren. Maar in andere culturen wordt ook op andere manieren
gezongen. Tibetaanse monniken maken bijvoor-beeld gebruik
van de mysterieuze, zware keelzang en in Tuva (Rusland/
Mongolië) wordt, naast deze techniek, ook boventoonzang of
fluit(zang) ²) gepraktiseerd. De
zware keelzang wordt verkregen door het strottenhoofd op een
bepaalde manier te 'kantelen' en de stembanden uitermate te
ont-spannen. Het 'fluitzingen' wordt verkregen door de
klinkers op een bepaalde, zeker niet klassieke manier, te
vormen, met de tong in een totaal andere stand dan bij het
traditionele zingen het geval is. Hierdoor worden uitermate
ijle, hoge tonen geproduceerd, die in de geluidsleer
boventonen genoemd worden. De groep Huun-Huur-Tu
³) uit Tuva is inmiddels
wereldberoemd met hun optredens met traditionele
boventoonzang.
Achmed the Dead Terrorist
En wat is nu het verschil tussen Achmed the Dead Terrorist
en een priester uit, laten we zeggen, de neolithische
trechterbeker-cultuur? (En waar gaat
|
|
|
|
dit nu weer over...?) Oké, genoeg nagedacht, hier het
antwoord: Ach-med leent zijn stem van buikspreker Jeff
Dunham en de archaïsche priester leende zijn stem aan de
godenbeelden in zijn tempel. Het zogenaamde 'buikspreken'
behoort tot de oudste kunstvormen van de wereld. De oudste
kronieken getui-gen van het feit dat het 'buikspreken' door
zowel religieuze als politieke leiders als
manipulatiemiddel werd ingezet. Geheimzinnige stemmen |
|
 |
|
|
|
klonken, schijnbaar vanuit het niets, in donkere
samenkomstruimtes en duistere tempels. De priester, die de
edele kunst van het buikspreken ver-stond, wendde zijn gave
aan om zijn sidderende volgelingen te laten gehoorzamen door
een afgod tot hen te laten spreken. Deze godsdienaar kon
inderdaad de suggestie wekken om met een speciale
stemtechniek de afgodsbeelden in verschillende hoeken van de
ruimtes te laten spreken. Het arme volk, verlamd door deze
bovennatuurlijke vertoning, volgde uiteraard gedwee de
religieuze wetten en geboden opgelegd door deze, met stem
begiftigde houten of stenen afgod. Tegenwoordig wordt het
buikspreken alleen nog als amusement gebruikt (hoewel je
soms denkt dat er bij hedendaagse politici vaak ergens
stiekem een man of vrouw achter de coulissen iets voor staat
te lezen, terwijl, laten we zeggen, iemand als
(ex-)president Bush tegelijkertijd staat te mimen en druk te
gebaren). De techniek van het buikspreken is in al die
eeuwen niet veranderd en op dit moment viert de
meester-buikspreker Jeff Dunham
4),
met name met zijn creatie Achmed the Dead Terrorist, grote
triomfen. Dun-ham beheerst het metier uitstekend en paart
bovendien nog een cabareteske benadering aan zijn
opmerkelijke gave. Het is echter ook hier de vraag,
als je goed naar de teksten luistert die hij Achmed laat
uitspreken, of er toch niet enigszins sprake is van het
ventileren van een mening... dus of er, ergens vanuit een
duister hoekje, toch ook niet een soort van beïnvloeding of
manipulatie plaatsvindt...
©Lex Hakker, 20 december 2012
Noten:
¹)
http://www.youtube.com/watch?v=ueIRPDAbPNY
('I Get A Kick Out Of You', Frank Sinatra)
²)
http://www.youtube.com/watch?v=RxK4pQgVvfg&feature=related
(Huun-Huur-Tu/'fluitzang')
http://www.youtube.com/watch?v=z65RLda-SRg&feature=fvwrel
(Boventoonzingen deel 1)
http://www.youtube.com/watch?v=WUeJkUYAijw&feature=watch_response
(Boventoonzingen deel 2)
³)
http://www.youtube.com/watch?v=i0djHJBAP3U&feature=related
(Huun-Huur-Tu/'keelzang')
4)
http://www.youtube.com/watch?v=1uwOL4rB-go
(Jeff Dunham & Achmed the Dead Terrorist)
Bronnen:
- 'The Art Of Musical Conducting' / David Whitwell / Uitg.:
Whitwell Books
- 'How to become a ventriloquist' / Edgar Bergen / Uitg.:
Dover
- www.rondjestem.nl
 Meer
... |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Dirigent, vocal coach Lex Hakker
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
Lex Hakker studeerde compositie/ arrangeren en gitaar aan
de Jazz-afdeling van het Rotterdams Conser-vatorium en enige
jaren Muziek-wetenschap aan de UvA. Hij compo-neerde/arrangeerde
voor o.a. Lee Towers, Montezuma's Revenge, AVRO, The Koos
Mark Big Band en de big band van de Nord Deutsche Rundfunk.
Hij is auteur van diverse muziekboeken, dirigeerde
verschei-dene big bands en leidde het koor en orkest van het
locatieproject KRIMP! in Gouda en van de musical 'Moulin
Rouge' van het Augustijns Theater in Leiden. Hij kreeg
stemvorming-coaching van o.a. Noortje Herlaar, Annemiek
Hammer en Dorike van Genderen. Lex: 'De menselijke stem is
het mooiste instrument dat er is: De Levende Klank!'.
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
| |
Artikelen Zoeken
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Repertoire en Meer ...
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Multi Mix Music
biedt u een zeer uitgebreide collectie aan
eigentijds en klassiek repertoire. Maar u kunt ook bij ons
terecht voor Tipboeken, CD-consultancy en nog veel meer ...
Bezoek daarom nu onze geheel
vernieuwde site.
|
|
|
|
|
| |
ZINGmagazine
|
|
| |
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
Veel van de
artikelen die je hier leest komen uit ZINGmagazine, een tijdschrift voor iedereen die van
zingen houdt. Van koorzangers en -zangeressen, tot duo en
grootkoor, van smartlap tot oratorium; voor solisten op het
podium en in de badkamer, maar ook voor dirigenten,
zangdocenten.
 Meer
... |
|
|
|
|
|
|
|
|
