|
|
|
|
| |
|
Verdriet of zorgen door een ramp? Muziek helpt!
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
Rapenburg Leiden 1807 (via Wikimedia Commons) |
|
|
|
|
|
|
|
Er was geen televisie, radio en al helemaal geen mobiele
telefoon of internet. Maar er waren wel stadsmuzikanten en
reizende zangers. Al in de 16e eeuw luisterde men naar de
gruwelen van het ramplied. “Die liederen waren zeer
sensationeel van aard, ze barstten van de emotie en de
drama,” vertelt neer-landica en filosoof professor Lotte
Jensen van de Radboud Universiteit. Zij bestudeerde
rampliederen door de eeuwen heen en stelt vast dat hoewel de
functie van het ramplied gedeeltelijk hetzelfde is gebleven,
er ook veel ver-schillen zijn in rampliederen door de tijden
heen. “In een tijd waarin nieuws-voorziening schaars was,
had het ramplied ook een informatieve rol. In een lied
kwamen mensen er precies achter wat er gebeurd was, vaak tot
op in-dividueel niveau van de slachtoffers van de ramp.”
Informatieve waarde
“Mensen konden veelal niet lezen of schrijven, maar ze
hielden wel van mu-ziek en wilden graag op de hoogte blijven
van het wel en wee van hun mede-mensen. Dus of het nu ging
om insectenplagen, infectieziektes of overstro-mingen: de
lijken vlogen je als toehoorder om de oren! In detail werd
hartver-scheurend gezongen over hoe een moeder haar kind zag
verdrinken. Als toehoorder werd je helemaal meegenomen in
het leed en de zorgen van je medemens. Het beroep op emoties
van de toehoorders was groot.” |
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
De St. Elisabethsvloed van 1421 (via Wikimedia Commons) |
|
|
|
Moralistische les en collectieve rouw
“Dat ging in die eeuwen gepaard met nog een kenmerk van
rampliederen, namelijk de les die geleerd moest worden. Het
muziekstuk werd afgesloten met ideologische, vaak religieuze les
en moraal: laten we ons leven beteren en nieuwe plagen
vermijden. Als we nu maar netjes en verstandig leven, dan
overkomt deze rampspoed ons helemaal niet of tenminste niet
weer.”
Rampliederen
Rampliederen bestaan nog steeds. Denk aan de
benefietconcerten van Band Aid eind vorige eeuw en het vrij
recente Coronalied. Met onze mobiele telefoons en een continue
stroom van nieuwsvoorziening, is informatie-verschaffing niet
meer de primaire rol van dit genre. Ook godvruchtigheid telt
niet echt meer mee. Wat is gebleven is de emotionele waarde die
het ramplied over de eeuwen heeft behouden. “Het zingen van en
luisteren naar muziek over rampen die mensen hebben getroffen,
biedt troost. Het geeft mensen de mogelijkheid om collectief te
rouwen en steun te zoeken en te krijgen bij elkaar. Dat is nog
steeds het mooie aan het ramplied,” verklaart Jensen.
Hulp organiseren
Vaak hebben slachtoffers echter ook de behoefte aan materiële
hulp en hebben omstanders juist de behoefte om iets te doen voor
slachtoffers. Hier-in zit nog steeds een belangrijke functie van
het ramplied. “Door mensen op emotioneel niveau aan te spreken
en het leed zo hoorbaar en voelbaar te maken, kun je hulp
mobiliseren, zoals geld inzamelen. Precies wat de
benefietliederen van Band Aid deden. De informatieve waarde van
het lied, speelde toen ook nog wel degelijk mee. De muziek van
Band Aid zorgde namelijk voor een bewustwording in het Westen
over de armoede in Afrika. Hiermee werden miljoenen opgehaald
voor de hongersnoden in Afrika. Vooral de laatste twee functies
van het ramplied zijn tegenwoordig bewaard gebleven en nog
steeds van groot belang voor ons,” aldus de Nijmeegse professor. |
|
|
|
|
|
| |
|
 |
|
|
|
Brand in de Amsterdamse Schouwburg 1772 (via Wikimedia Commons) |
|
|
|
|
|
| |
|
Ieder land heeft zijn ramplied
Hoewel deze functies van alle tijden en alle landen zijn,
constateert de on-derzoeker ook verschillen per land. “Je ziet
de cultuurverschillen en de ge-schiedenis van het land terug in
de rampliederen die daar bekend zijn. Ne-derland is vaak getergd
door watersnoden en daar gaan onze rampliederen ook over. In
Engeland gaat het over stadsbranden en de Amerikaanse
ramp-liederen kennen veel jazz, folklore en gaan vaak over de
overstromingen van de Mississippi in 1927.” |
|
|
|
|
|
|
|
Door: Monique Siemsen
Uit:
Scientias.nl
|
|
|
|
Meer
...