|
|
|
|
| |
|
Hoe vang je een Tenor?
|
|
| |
|
|
|
| |
|
 |
|
|
|
Een koor met zeven sopranen, zeven alten, vier
bassen en twee tenoren, zoiets komt bij gemengde koren vaak
voor. Er zijn nu eenmaal minder zin-gende mannen dan vrouwen.
En mannen zijn eerder bas of bariton dan tenor. Of is er iets
anders aan de hand? Een onderzoek naar het hoe en waarom van
een weerbarstige praktijk.
Waarom hebben zoveel koren problemen met het werven van
tenoren? Zijn tenoren een uitstervende stemsoort omdat
Nederlanders steeds langer worden en lange mannen vaker lagere
stemmen hebben? Harm Schutte, hoogleraar KNO/Stem- en
Spraakgeneeskunde aan de Rijks Universiteit Groningen en hoofd
van het Groningen Voice Research Lab, denkt van niet. ‘Een
aannemelijke fysiologische verklaring voor het gebrek aan
tenoren ben ik nog nooit tegengekomen. Ik vind de link tussen
de toename van de gemid-delde lengte en de afname van het
aantal tenoren veel te suggestief. Ik denk eerder dat de getraindheid van de stem een rol speelt. Vroeger zongen de
mensen vaker, bijvoorbeeld tijdens de kerkdienst. Ze waren
gewend zich-zelf te horen zingen en zo nodig de hoogte in te
gaan. Met de ontkerkelijking is de stemtraining afgenomen;
veel tenoren kunnen niet met falsetstem zingen of durven dat
niet.’ Daarbij komt dat de hoge a – die een tenor pro-bleemloos
moet kunnen zingen – hoger is dan een jaar of zeventig terug,
met dank aan dirigenten als Herbert von Karajan. Was de hoge a
in 1936 nog 435 Herz, nu is dat 440 à 445 Herz.
Tenoren genoeg
Exit de fysiologische verklaring; is er dan eerder sprake van
een sociaal-cultureel verschijnsel? We leggen het
‘tenorenprobleem’ voor aan Pierre Gerits, muzikaal adviseur
van het Koninklijk Nederlands Zangers Verbond (KNZV). Hierbij
zijn 260 mannenkoren met in totaal zo’n twaalfduizend leden
aangesloten. Gerits reageert op de probleemstelling met een
spontaan ‘hoe komt u erbij?’ Als dirigent van verschillende
gemengde koren en mannen-koren komt hij het tekort aan tenoren
niet of nauwelijks tegen. Al maakt het misschien uit dat hij
vooral in de zuidoosthoek van Limburg, een regio met een
sterke zangcultuur, werkzaam is. Maar dan nog: tenoren zijn er
ge-noeg, al moet je ze wel weten te vinden. ‘Het is vooral een
kwestie van stemvorming, daarmee moet op tijd begonnen worden.
Als dat niet gebeurt, krijg je niet alleen nauwelijks tenoren,
maar ook geen echt diepe bassen.’ Veel dirigenten hebben
weinig verstand van de stem en laten de stem-ontwikkeling van
hun koorleden links liggen, aldus Gerits. Een gemiste kans,
vindt hij. ‘Dirigenten van een harmonie- of fanfarekorps
denken wel eens dat ze zo kunnen overstappen op koordirectie,
maar dat is echt een ander specialisme. De zangersbonden mogen
zich er wat mij betreft sterk voor maken dat er een breed
aanbod van scholing voor koordirigenten komt.’
Stemtraining noodzakelijk
Dirigent Boudewijn Jansen - van het Toonkunstkoor Amsterdam en
het VU Kamerkoor - besteedt wel veel aandacht aan stemtraining
van zijn koorle-den. ‘Er worden namelijk maar weinig puntgave
tenoren kant en klaar aan-geleverd. Ook een volkstenor als Willy Alberti is heel zeldzaam. Tenoren moeten bij het zingen
harder voor het resultaat werken: zij moeten hun borststem
hoger inschakelen en hebben meer te maken met stemover-gangen.
Daar is vrij veel techniek voor nodig. Als ik denk dat een bariton-koorlid eigenlijk een tenor is, moedig ik hem op
allerlei manieren aan dat stemtype te ontwikkelen. Ik help hem
bijvoorbeeld met het vinden van een goede docent. Ook tijdens
de repetities doe ik veel aan stemtraining.’
Hij ziet net als Schutte een verband met het wegvallen van de
zangcultuur in Nederland. ‘Waar zingen mensen nog? Zelfs de
Internationale wordt niet meer gezongen. Het maakt niet uit
wat je zingt, dát je zingt doet er toe.’
Mars en Venus
Toch kom je er niet met alleen stemtraining. Als Pierre Gerits
zegt dat man-nenkoren geen gebrek aan tenoren hebben, is een
verklaring misschien dat mannen liever ‘onder elkaar’ zingen
dan in een gemengd koor. Komen te-noren van Mars en sopranen
van Venus? Henk de Bruin zingt zowel in een shantykoor met
alleen mannen als in een gemengd kerkkoor. ‘Toen het
shantykoor werd opgericht, meldden zich meteen zestig mannen
aan. Het genre spreekt mannen meer aan, lekker makkelijke
liedjes die je zo mee kunt zingen. De meeste mannen in het
shantykoor kunnen geen noten lezen en zijn ook niet van plan
het te leren. Mijn kerkkoor is veel serieuzer en daar wordt
ook hard gewerkt aan kwaliteit. Bij het shantykoor gaat het
meer om de gezelligheid en het plezier. Mannen zijn misschien
luier dan vrouwen.’
SAM-koren als oplossing?
Dirigent Paul Bocken had een gegeven moment genoeg van ‘de
eeuwige zoektocht naar mensen die het uiteindelijk toch niet
trekken.’ Twee jaar ge-leden vormde hij een van zijn koren om
tot een SAM-koor: sopranen, hoge en lage alten en mannen. De
lage alten zingen de tenorpartij. ‘Ik zoek daarbij zorgvuldig
naar vrouwen die daar een geschikte stem voor hebben. Het idee
is ook niet zo vreemd. Oude muziek werd veel minder geschreven
op het timbre van de stem. De stemmen van superius, tenor en
contra-alt lagen vrij dicht bijeen en waren goed
uitwisselbaar. Pas later werd de tenorpartij expliciet voor de
hoge, heldere mannenstem geschreven.’ Hij voert daarom met dit
koor – Voorheen De Wereld - vooral oude muziek of eigen
arrange-menten uit. ‘Het geeft wel een andere koorklank: wat je
verliest aan helder-heid win je aan warmte. En niet elk koor
leent zich er voor.’ Hij ziet het SAM-koor dan ook niet als dé
oplossing, maar het kan in bepaalde gevallen wel een optie
zijn.
Tenoren onder druk
Een min of meer geschoolde tenor kan al met al in zijn handjes
knijpen. Hij heeft de koren voor het uitzoeken en hoeft vaak
niet eens auditie te doen voor een plaats in een felbegeerd
koor of koorproject. Integendeel: iemand als Ton Bakker -
vaste tenor van Kamerkoor Musica Amsterdam - is als er-varen
tenor zelf felbegeerd. Hij zingt veel in los verband, zoals
bij het Pro-jectkoor Utrecht, het Dudok Ensemble en het koor
Antoine Oomen. ‘Het is een tamelijk kleine wereld, als je een
paar maal aan een project hebt deel-genomen, kennen ze je. Dat
is een voordeel, maar er zit ook een nadeel aan vast: er wordt
sterk op gerekend dat je meedoet. Je weet dat een project op
de tocht kan komen te staan als er niet genoeg tenoren zijn,
dat geeft soms wel een druk. En dat koesteren van tenoren,
daar word ik wel eens moe van.’
Koorscholing
Het Utrechts Vocaal Ensemble heeft een oplossing bedacht:
koorscholing voor mannen. In het halve uur voor de repetitie
begint, geeft dirigent Laura Tammeling solfègelessen aan
mannen die graag in een kamerkoor willen zingen, maar nog
weinig ervaring hebben met het wat moeilijker repertoire.
Laura: ‘Koorscholing biedt mensen een steuntje in de rug en
helpt bij het ontwikkelen van basistechnieken. Het is geen
zangles, Zangkwaliteit hoor ik bij de auditie en naar
aanleiding daarvan kan ik adviseren of iemand zelf zangles mot
nemen. Maar theoretische scholing stelt mensen op hun gemak;
en het is prettig als ze intervallen kunnen intoneren.’ Het
Utrechtse kamerkoor Sforzato verzon ook een leuke
wervingsactie. Aan het eind van een concert werden alle mannen
uit het publiek uitgenodigd om een eenvoudig, driestemmig
stukje van Mozart mee te komen zingen. Dirigent Vincent Doek:
‘Leuk, hè, om op een podium te staan. Je hebt nu twee
mogelijkheden; lid worden of donateur!’
Artikel door: Diet Scholten
Uit:
ZINGmagazine |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
| |
ZINGmagazine
|
|
| |
|
|
|
|
|
| |
|
|
| |
Dit is een artikel uit een eerdere editie van het geheel
vernieuwde ZINGma- gazine.
U kunt zich
hier
direct abon-neren op hét blad voor Zingend Ne-derland via de speciale
|
|
| |
|
|
| |
Artikelen Zoeken
|
|
|
|
|
| |
|
|
| |
 |
|
| |
Foto:
Ardito
Veel gemengde koren hebben een ernstig
tekort aan tenoren. |
|
|
|
|
| |
Artikelen Aanmelden
|
|
| |
Heeft u zelf interessante artikelen
geschreven over zingen of kent u artikelen over zingen die u voor deze rubriek wilt
aanmelden, laat het ons dan
hier
weten!
|
|
| |
|
|
|
 |
|
| |
Vinden mannen het leuker om ‘onder
elkaar’ te zingen? |
|
| |
|
|
| |
Hoe vang je een tenor?
|
|
| |
|
|
| |
-
Begin bij het opzetten van een koor of project zo vroeg
mogelijk met het benaderen van potentiële tenoren
-
Deel wervende flyers uit bij concerten, koorfestivals en
andere plekken waar zangliefhebbers komen
-
Plaats oproepen op websites, bijv. in de rubriek
Vraag en
Aanbod van www.zing.nl
-
Investeer in de stemontwikkeling van de koorleden en let
daarbij specifiek op de baritons
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
 |
|
| |
|
|
| |
Of is de afwasmachine de schuld van het verdwijnen van de
zang-cultuur?
|
|
| |
|
|
| |
VoicEmail
|
|
| |
|
|
| |
Op de hoogte blijven van het laatste vocale nieuws? Neem
hier geheel vrijblijvend
een gratis abonnement op VoicEmail, de e-mail nieuwsbrief voor
Zingend Nederland. |
|
| |
|
|
|
|
|
|
