|
|
De klassieke muziek is nog steeds een mannenbolwerk,
terwijl er meer dan genoeg vrouwen zijn die mooie dingen
hebben geschreven. Daarom is het hoog tijd om eens aandacht
te besteden aan vrouwelijke componisten uit de geschiedenis.
Beethoven
Of je nu van klassieke muziek houdt of niet: iedereen heeft
wel eens van Beethoven of Mozart gehoord. Maar hoeveel
componistes ken je eigenlijk? Net als bij velden als
schilderkunst, politiek en literatuur, hebben we bij muziek
onbewust het idee dat er voor de 20e eeuw gewoon niet zo
veel vrouwen actief waren. Doordat er op school weinig
vrouwen van voor 1900 in de lespakketten zitten, groeien we
op met de indruk dat vrouwen zich vroeger alleen maar bezig
hielden met het huishouden. Maar eigenlijk klopt dit
helemaal niet. Vrouwen hebben altijd al belangrijke rollen
gespeeld in de maatschappij en ze deden van alles. Zoals
cirkelzagen en computer-programma’s uitvinden of
ontdekkingsreiziger, keizerin of piraat zijn. En vrouwen
schreven dus ook best vaak muziek.
Vooroordelen
We gaan er vaak vanuit dat we zo weinig componistes van
vroeger kennen doordat hun muziek gewoon nooit goed genoeg
zou zijn geweest. Maar steeds vaker blijkt dat dit soort
selecties meer met (onbewuste) vooroor-delen te maken hebben
dan met kwaliteit. Als je maar goed kijkt zie je dat het
werk van componistes helemaal niet onderdoet voor dat van
hun mannelijke collega’s. Dit betekent dat we met de
emancipatie eigenlijk niet alleen vooruit moeten kijken,
maar ook achteruit: er zijn talloze onbekende verhalen en
kunstwerken om te ontdekken en om vanaf nu als klassiekers
te gaan beschouwen. Gelukkig gebeurt dit meer en meer en is
er in verschillende velden toenemende aandacht voor. Zie
bijvoorbeeld de 1001 vrouwen tentoonstelling, of Bedtijd
verhalen voor rebelse meisjes (deel 1 & 2), die beide laten
zien hoeveel belangrijke vrouwen we eigenlijk zouden moeten
kennen.
Die ándere Mendelssohn, Schumann en
Mahler
In de klassieke muziek zijn er genoeg vrouwen te vinden, als
je maar een beetje goed kijkt. Zo heb je de 12e eeuwse
Hildegard van Bingen, de eerste componist (m/v) uit de
klassieke muziek die bij naam bekend is. Of in de
renaissance was er bijvoorbeeld Francesca Caccini, de eerste
vrouw die een opera schreef. De 19e eeuw wordt getekend door
drie componistes die hun naam delen met mannen die ook
componeerden: Fanny Mendelssohn, Clara Schumann en Alma
Mahler. Stuk voor stuk hebben ze prachtige mu-ziek
geschreven, die helaas veel te onbekend is. En in het
dagelijks leven wordt hier ook te vaak aan voorbij gegaan:
als klassieke muziekliefhebbers het over “Mahler” of
“Schumann” hebben, dan bedoelen ze Gustav en Robert, alsof
de vrouwen met deze achternamen nooit iets hebben
ge-schreven. Dit is extra pijnlijk als je weet dat deze
mannen Clara en Alma actief hebben gehinderd in het volgen
van hun eigen muzikale pad.
Lili Boulanger
Rond de eeuwwisseling zijn Debussy en Satie vaste namen.
Maar wist je dat een van de meest veelbelovende componisten
uit die tijd een Franse vrouw was die Lili Boulanger heette?
Het enige dat misschien nog tragi-scher is dan haar
vroegtijdige dood, is dat haar mooie stukken zo onbekend
zijn gebleven. In Nederland hadden we iets later Henriëtte
Bosmans, wiens spannende stuk voor piano en orkest uit 1928
een aanrader is. (En op wiens biopic ik persoonlijk niet kan
wachten. Een biseksuele half-joodse muzikale pionier die
weigerde toe te geven aan het nazibewind? Wie wil die film
nou niet zien?!)
Chef-dirigente: Karina Canellakis
Gelukkig zijn er in de klassieke muziekwereld zelf mensen
hard aan het werk om voor meer aanwezigheid van vrouwen te
strijden. Zo zijn in de concerten van de NTR ZaterdagMatinee
dit seizoen een ongekende hoe-veelheid vrouwelijke
componisten opgenomen. Het is nog steeds lang niet de helft
van de programmering, maar toch best een goede start. Op
Radio
4 hoor je er ook steeds vaker iets over. Zo werd er gelobbyd
om meer vrouwen in hun jaarlijkse top 300 op te nemen. Het
Radio Filharmonisch Orkest speelt dit seizoen veel werken
van componistes en krijgt in 2019 (EIN-DE-LIJK) als eerste
Nederlandse orkest een chef-dirigente: Karina Canellakis.
Live
Het internet geeft ons meer gelegenheid dan ooit om het werk
van vrouwe-lijke componisten te beluisteren, maar gelukkig
hebben we dus ook steeds meer kansen om ze live uitgevoerd
te horen worden. In het Concertgebouw van Amsterdam klonk
deze herfst bijvoorbeeld een stuk van Lili Boulanger en
hadden ze daar 2 december een hele dag gereserveerd voor
o.a. de kamermuziek van Mahler en Schumann (ja, ik doe het
eens andersom ;)). Volgend jaar wordt deze mooie trend
voortgezet en staan er ook nog meerdere dirigentes
geprogrammeerd.
Hoewel dit alles nog steeds een kleine minderheid van het
programma vormt, is het een heel mooi begin voor de
achterwaartse emancipatie in de klassieke muziek. Er valt
nog zoveel moois te ontdekken!
Geschreven door: Naomí Combrink
Uit:
womeninc.nl |
|
Neem
een gratis abonnement
...